نوشته بلاگ

انسان دارای دو گونه زندگی است:

1- زندگی انفرادی   2- زندگی اجتماعی .

در واقع زندگی انسان دارای دو بعد و دو جنبه اساسی می باشد. در یکی از این دو زندگی انسان ، قانون، ادب، تقسیم کار ،تعاون، همکاری، احساس مسئولیت و تعهد در قبال دیگران و خلاصه محدودیتهایی که در حیات اجتماعی وجود دارد ،نقش چندانی ندارد. دیگران مطرح نیستند و هر فردی بر اساس سلیقه و اندیشه و عقیده و آرمان خود زندگی میکند. کار خود را انجام می دهد و بار زندگی خویش را به دوش کشیده و به رفع نیازها و ضرورتهای حیات فردی خود قیام و اقدام می نماید و در فراز و نشیب این جنبه از حیات خود تنها به خود تکیه دارد.

این زندگی دوامی نداشته و با متن آفرینش انسان سازگار نیست.و از این رو اغلب انسانها از آن روی گردان می شوند. ولی زندگی دیگر انسان که پس از حیات طبیعی و غریزی ، همه انسانها به آن روی می اورند و با آن درگیر می شوند. زندگی اجتماعی است. نوعی زندگی که انسانها خیلی زود خود را نیازمند به آن دانسته یا بر اساس طبیعتشان یا بر اساس انتخاب و یا اضطرار به آن تن می دهند.

در این نوع از زندگی تقسیم کار وجود دارد. مدیریت هست .تلاش مشترک برای رفع نیازمندیها لازم است. احساس مسئولیت پیدا می شود و اینجاست که قانون ،اخلاق، آداب ،نظام، حکومت، فرهنگ، حقوق و امثال آن شکل می گیرد.

انسانها از همدیگر بهره گرفته و هر کدام در خدمت دیگران قرار می گیرد. از تلاش جمعی آنان جامعه سامان می یابد و حیات را برای خود و همنوعان خود سهل و روان می سازند. و این همان خمیر مایه تشکیل جامعه است که افراد انسانی را با نظام و آداب و سنن و قوانین خاصی به یکدیگر پیوند زده و در یک زندگی مشترک غوطه ور می سازد.  آنها را محتاج یکدیگر نموده و امکانات و تواناییها و استعدادها را بین آنها تقسیم کرده تا همه بطور طبیعی مسخر هم واقع شوند و در پرتو این روابط متقابل استعدادهای انسانی خود را شکوفا ساخته و رشد و کمال خود را فراهم سازند.

قران کریم به این حقیقت صحه گذارده و چنین می فرماید:

نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیوه الدنیا ورفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضا سخریا( سوره زخرف آیه 32)

یعنی ما سرمایه های زندگی را بصورت امکانات و استعدادها و وسائل حیات در میان آنها تقسیم کردیم و برخی را بر برخی دیگر از نظر امکانات به درجاتی برتری بخشیدیم تا بدینوسیله بصورت متقابل بعضی از آنها ، بعضی دیگر را تسخیر کنند و همه آنها درگیر این حیات جمعی گردند.

از جمله لوازم مهم زندگی اجتماعی انسان، معاملات ،داد و ستدها و ارائه خدمات است که روز بروز نیز گسترده تر ،پیچیده تر و متنوع تر می گردد. اما ماهیت این گونه ارتباطات و آداب لازمه آن یکسان است و بیشترین کاربرد قوانین و بخصوص اخلاق دینی در این قسمت از حیات اجتماعی انسان یعنی روابط، در قالب انجام وظایف نسبت به یکدیگر و رعایت حقوق همه و بایدها و نبایدهای حاکم بر آن است. به همین دلیل در اسلام توجه ویژه ای به موضوع روابط اجتماعی انسانها ،کار، معامله و احکام و مسائل ان شده است به گونه ای که بخش اعظم  اخلاق در اسلام با این موضوع مرتبط می باشد.

دراین مقال فرصت را مغتنم شمرده و بر بخشی از مهمترین مسائل مربوط به رعایت حق مشتری و آداب و وظائفی که کارگزاران و کارمندانی که ارائه خدمات می دهند، نسبت به ارباب رجوع دارند تاکید کرده و فکر و اندیشه خود را به برخی از ضرورتهای موضوع که اتفاقا از نیازهای بسیار مهم جامعه ما نیز می باشد، متوجه نموده و مروری بر کلمات مولا علی(ع) پیرامون موضوع خواهیم داشت.

بدیهی است اختصار و اجمال در این نوشتار ضرورت چنین مقاله ای می باشد و از این رو رعایت خواهد گردید.

اهم حقوقی که ارباب رجوع مستحق آن هستند و رعایت آن نسبت به ایشان از نظر اسلام و بخصوص از دیدگاه مولا علی (ع) الزامی است، عبارتند از:

1-   علم و آگاهی داشتن نسبت به احکام و مسائل کاری از نظر شرع

2-   خودرا به جای  مشتری گذاشتن

3-    اذیت آزارقولی یافعلی برای مشتری نداشتن

4-   تواضع نسبت به مشتری

5-   احسان به مشتری

6-   مخفی نکردن خود از مشتری

7-   رعایت اخلاق نیکو با مشتری

8-   عدم تصرف در حق و مال مشتری بدون اذن او

9-   تکریم مشتری بویژه کهنسالان یا خردسالان

10-وفای به عهد و وعده نسبت به مشتری

11-رعایت انصاف و عدل

12- اصلاح و رفع اشکال از کار مشتری

13- رازداری وعیب پوشی از  مشتری

14- رفع حاجت و نیاز مشتری

15- ابتدا به سلام کردن

16- حفظ آبروی مشتری

17- ارشاد و نصیحت وراهنمائی مشتری

و..

اخلاق نیکو برای همه و در همه جا و همیشه از موثرترین مسائلی است که به بهبود روابط اجتماعی می انجامد. چیزی که زندگی را شیرین می کند، انسانها را برای هم دوست داشتنی کرده و عامل  آرامش روحی برای انسانهاست . به انسانها اعتبار و منزلت داده و آنها را در چشم دیگران بزرگ و عزیز می نماید. باعث توسعه رزق و روزی و افزایش برکات زندگی می گردد و  هزاران اثر خوب دیگر هم دارد.

مولا خوش خلقان عالم، اخلاق نیکو را  بهترین خصلتها معرفی نموده و فرموده است که خداوند سبحان هر خیری در دنیا وآخرت به بندگان خود داده است بواسطه حسن خلق اوست. (9670)

  من حسن خلقه سهلت  له طرقه  ( 8492):کسیکه خلقش نیکو می شود راهها برای او هموار می شود.

 من حسنت خلیقته طابت عشرته (  8153)

کسیکه خوی او نیکو باشد ،زندگی اش به خوشی خواهد گرائید. و معاشرت با او پسندیده است و بواسطه حسن خلق ، زندگی پاک وطیب خواهد شد.

علیک بحسن الخلق فانه یکسبک المحبه ( 6100)

خوش اخلاق باش زیرا تو را محبوب می کند. در جای دیگری فرموده اند حسن خلق موجب محبت شده و مودت را تاکید و پایدار می کند. ( 4944)

مولا علی (ع) اخلاق نیکو را بالاترین نیکی ها و برترین آیین ها و نشانه بزرگی و بهترین حسب برای انسان می دانند.(485-4809-4855)

پیش از انکه اخلاق نیکو آثار دنیوی برای انسان داشته باشد ،خود بصورت یک کمال برای اوست و برای کسانی که با انسان رابطه دارند هم، یک حق می باشد.

بهترین عامل جلب مشتری، حسن خلق است. گاهی انسان بدون اینکه برای ارباب رجوع کاری انجام داده باشد صرفا بدلیل برخورد اخلاقی مناسب  او را باطیب خاطر و رضایت و خشنودی بر می گرداند و بسا انسانی بالاترین بالاترین خدمت ها را برای کسی انجام دهد ولی بدلیل اخلاق ناپسند و تند خود مراجعه کننده را ناراحت  نموده است.

از طرف دیگر سوء خلق که نقطه مقابل خوش خلقی است ، در کلام علی (ع) موثرترین  دردهاست. سوء خلق ،سیادت  و آقایی را از انسان می گیرد .زندگی را ناگوار نموده ،آرامش و راحتی را از بین می برد، دوستان و رفیقان را کم می کند.

 اطرافیان و رفیقان را ملول و خسته می نماید. از همه مهمتر باعث رنج و عداب می شود. مولا علی (ع) می فرماید:

(8956 ) من ساء خلقه عذب نفسه:  کسی که بد خلقی کند خود را به عذاب مبتلا نموده است.

(8023) من ساء خلقه ضاق رزقه:  بدخلقی عامل تنگی در معیشت و رزق و روزی است.

از جمله اصول مهم در برخورد با دیگران در کلام علی (ع)، رحمت و ترحم یا دلسوزی و مهربانی است . حالت مهربانی و ترحم باید در اندیشه و عمل کارگزاران ظاهر گردد.

مولا (ع) در این زمینه می فرماید:

اشعر قلبک الرحمه لجمیع الناس و الاحسان الیهم (3392)

دلت را از مهربانی واحسان  برای همه مردم، مملو بگردان  و در درون خود، شفقت و دلسوزی برای همگان را ذخیره ساز.

عالم ، عالم دادو ستد است. انسان هر دستی که بدهد همان را می گیرد. مهربانی و ترحم ، مهربانی می آورد و اگر بی رحمی کنیم، مورد ترحم دیگران نیز واقع نمی شویم .

 و مولا(ع) دراین زمینه می فرماید:

(8186 )  من لم یرحم لم یرحم  : کسی که ترحم نکند، مورد ترحم نیز واقع نمی شود.

(8965 ) من لم یرحم الناس منعه الله رحمته:   کسی که به مردم رحم نکندوبا آنها مهربانی ننماید، خداوند نیز رحمتش را از او منع می نماید.

(4343 ) ببذل الرحمه تستنزل الرحمه :   با ترحم نمودن رحمت پروردگار نازل می گردد.

یکی از امور بسیار مهم در برخورد  با مشتری ، موضوع رفق و مدارا است. نرمی و ملایمت کردن با دیگران منشائ آثار فروانی می شود.  در سخنان مولا علی (ع) به این موضوع تاکید فراوان شده است.

(1746 ) الرفق مفتاح الصواب و شیمه ذوی الا لباب:   نرمی و ملایمت کلید درستی است .کارها را به صواب و صحت سوق می دهد و خصلت و خوی خردمندان است.

(974 ) الرفق اخو المومن: رفق برادر مومن است یعنی هر جا مومن است رفق نیز هست زیرا نرمی لازمه ایمان است.

(2226 )  ارفق توفّق:   ملایمت کن تا موفق شوی

(2867 ) اکبر البر الرفق:   بزرگرین نیکی ها رفق و ملایمت است

(4236 ) بالرفق تدرک المقاصد :   انسان با رفق به مقاصد خود می رسد

(7842 ) من عامل بالرفق وفِق :   کسی که نرمی کند موفق می شود

(7741 ) من عامل بالرفق غنم :     کسی که ملایمت را بکار ببندد سود می برد

در کلام مولا علی (ع) یمن و برکت و موفقیت در رفق و مدارا است . بهترین سیاست ها، زینت اخلاق ، عامل تسهیل صعوبت ها و راحتی در مشقتها و ثمره حلم بردباری و راس علم است.