نوشته بلاگ

یادداشت هفتگی هاشم راعی مشاور و مدرس مدیریت

تا کنون تقسیم بندی های متفاوتـــی در مورد شخصیت مطرح شده است ، یکی از مکاتبی که در مــــــورد شخصیِت به بحث پرداخته مکتب انیاگرام است . نکته ای که در مورد این مکتب حائز اهمیت است کاربردی بودن آن است چرا که پس از آشنایی با این مکتب می توان شخصیت خود را بهتــــر شناخت ، به علـــــــل رفـــتارهای خود در موقعیت هـای  مختلف پی برد ، همچنین  شناخت بهتری نسبت به اطرافیان خــــود به دست آورد و چه بسا رنجی را که آدمی ممکن است در روابط با دیگران داشته  باشد پایان دهد و به موفقیت و آرامشی که سالها در انتظارش بوده برسد.

این مکتب تلفیقی از مکاتب شرقی برخاسته از صوفی ها در شرق ایران ، آسیای میانه ، یافته های امــروز و نــــــــیز یافته ها ی صد سال اخیر روان شناسی است.

شخص خاصی را نمی توان به عنوان بینان گذار آن معرفی کرد، با این حال می توان گفت ) گورجیف( که خود صوفی بوده این مکتب را به صورت منظم و هماهنگ گرد آوری کرده است و فــــــــردی به  نام )نارن جو( مکتب انیاگرام را با علــم روان شناسی تلفیق کرده و به وسیله یافته های جدید قرن بیستم ساختار علمی تری به این مکتب داده ، از این رو زمینه برای تحقیقات نیز فراهم شده است .

معنی لغوی کلمه انیاگرام (نه وجهی ) است . دراین مکتب انسانها به نه گروه متفاوت تقسیم می شوند.  ویژگی های هر گروه به طور مجزا تشریح می گردد و ابعاد مختلف فکـــری ، احساســـی و اجتماعـــی هر گروه روشن می شود.

اینیاگرام در حال حاضر در بیش از 40 کشور دنیا تدریس و استفاده می شود و از نظر بسیاری از روانشناسان دنیا سیستم کاملاً معتبری می باشد.

شخصیت افراد مختلف طبق نظریه ی روانشناسی گورجیوف به ۹ دسته یا تیپ تقسیم میشود که از آن ها به عنوان تیپ های شخصیتی یاد میشود. طبیعی است که بخشی کوچک از شخصیتتان را در هر کدام از 9 تیپ بیابید ، ولی یکی از آنها بیشتر از بقیه به شما نزدیک است. به این تیپ ، تیپ اصلی شخصیت شما گفته می شود.

این ۹ تیپ شخصیتی به سه مثلث مغز ، دل ، اراده تقسیم میشوند. برای سه تیپ عنصر مغز ، برای سه تیپ عنصر دل و برای سه تیپ عنصر اراده مهم است که هر کدام از این تیپ ها یا به طور افراطی آن عنصر تعیین کننده را دارند یا به طور تفریطی و یا بی تفاوت هستند.

 هیچ تیپ شخصیتی بهتر یا بدتر از تیپ های دیگر نیست در واقع تیپ ها مثل ۹ اتاقی است که ما وقتی بدنیا می آییم بخاطر شرایط بیولوژیکی ،فیزیولوژیکی ، ژنتیکی ، بیوشیمیایی و محیطی که در آن بدنیا می آییم در یکی از آن ها قرار میگیریم البته این اتاق موقت است تا وقتی که به سن بیست سالگی برسیم و در سن بیست سالگی ما ساکن دائم یکی از این اتاق ها هستیم.

طبق گفته ی گورجیوف تیپ شخصیتی هیچکس عوض نمیشود بلکه در خود این اتاق دو ضلع وجود دارد دو ضلع سالم و ناسالم و البته بین این دو، ضلع میانه ای هم وجود دارد .

هدف ما این است که در آن اتاق از ضلع ناسالم به سمت میانه و سپس به ضلع سالم برسیم.

هر فردی دارای یک تیپ شخصیتی است و هیچکس نمی تواند ادعا کند بعضی از خصوصیاتش مربوط به یک تیپ و بعضی از خصوصیاتش مربوط به تیپ دیگریست .

گورجیوف اعتقاد دارد هر کدام از ما انسان ها یک تیپ شخصیتی دارد یا طبق مثال قبلی هر کدام از ما فقط در یک اتاق قرار میگیریم اما به اتاق های اینطرف و آنطرف اتاق خودمان هم شباهت داریم یعنی دو همسایه داریم .

مثلا همسایه های تیپ شخصیتی ۱ تیپ شخصیتی ۹ و تیپ شخصیتی ۲ هستند که می تواند در ما قوی تر یا ضعیف تر شود مثلا تیپ ۱ می تواند تیپ ۹ قوی تری داشته باشد نسبت به تیپ شخصیتی ۲

 

تأکید این مکتب بر این است که هریک از ما زاویه ی دید منحصر به فردی به دنیا داریم ، با این وجــــــــــــود انسانــــهایی که دریک تیپ شخصیتی جای دارند دیدشان به هم شبیه تر است .

بسی جای شگفتــــــی است چرا كه با توجه به آنچه گفته شد انتظار  آن می رود شبا هت های بسیار فاحشی را بین انسانها ببینیم اما در ظاهـــر چنین به نــــظر نمی رسد بدین علت كه حتی انسانهایی كه در یك تیپ شخصیتــــــی جای دارند از نظر میزان رشد یافتگــــــــــی در یك حد نیستند ؛ و اما پرداختن به علل دیگر نیازمنــــد آن است كه با تیپ های شخصیتی آشنا شده باشیم . برای اینكه نقش واقعی مردم را در زندگی خود دریابیم كافی است از قالب های فكـــری و حســـی خود خارج شده و خود را در جایگاه تفكری آنها قرار دهیم .

نكته دیگری كه این مكتب برآن تأ كید می كند ( مشاهده درون) است ؛ تا بدین وسیله بتوانیم به ویژگیهای خود پی ببریم .  

 این تیپ شخصیتی انسانهائی هستند که باکمال گرائی شناخته می شوند اهل مو شکافیند، معتقدند رسالت بهبود دنیا را دارند، با نظم و دقیق هستند،منطقیند،اعتقاد دارند زمانی خوبند که همه چیز را درست انجام دهند،گرایش زیادی به انتقاد و اصلاح دارند و پر کار و سرسخت و سخت گیر و مشکل پسندند.

انگیزه افرادی که دارای تیپ شخصیتی ۱ هستند این است که درست زندگی کنند و همیشه در زندگی در حال کامل کردن خودشان و روش های خودشان هستند و سعی میکنند دائم دنیای اطرافشان را بهبود ببخشند .

کسانی که وقتی به منزل شما می آیند و اولین کاری که انجام میدهند این است که دلا شوند آشغال از روی زمین بردارند یا لیوان روی میز را به آشپزخانه ببرند تیپ شخصیتی شان تیپ ۱ یعنی کمال گرا است.

تیپ شخصیتی ۱ سالم: خیلی اخلاقی هستند و کار خلاف انجام نمی دهند . این افراد پای به روی اصول اخلاقی شغلشان نمیگذارند . میتوانید همیشه روی حرف ان ها حساب کنید . کارائی دارند و اکثر اوقات کارشان را تمام میکنند .

خردمند هستند . ایده الیست هستند همیشه تصویری از دنیا دارند که خود را موظف میدانند که به سمت آن بروند . عادل هستند و روی حق دیگران پا نمیگذارند . صادق هستند. منظم هستند و انضباط درونی دارند ( مثلا لازم نیست حتما پلیسی باشد تا مقررات را رعایت کنند.

تیپ شخصیتی ۱ ناسالم دائم در حال قضاوت دیگران هستند . حالت انعطاف پذیری ندارند . رفتار جدید و فکر های جدید را به مغزشان راه نمیدهند . معمولا گرفتار وسواس فکری و رفتاری هستند . دائم از همه ایراد میگیرند .دائم میخواهند کنترل کنند و یک حالت حسادت دائمی دارند و بدون اجازه گرفتن به حریم دیگران تجاوز میکنند.

باور پنهانی تیپ شخصیتی 1: بیشتر مواقع حق با منست و چنانچه دیگران به من گوش کنند دنیا بهتر خواهد شد.

 2- کمک گرا

مهربانند و تمایل دارند دیگران دوستشان بدارند ،نگرانند که مورد علاقه واقع نشوند،با کمک دیگران می خواهند به هویت خود ارزش بدهند و ترس از بیهوده بودن دارند.

بزرگترین نیاز افراد این است که ارزششان شناخته شود. به طور سنتی تیپ ۲ را در جامعه به زن ها نسبت می دهند.

تیپ شخصیتی ۲ سالم مهربان هستند . به دیگران اهمیت میدهند . خود را با دیگران سازگار میکنند . دارای چشم درونی هستند که مسائل را از بالا نگاه میکنند . سخاوتمند هستند . نسبت به هر چیزی کنجکاو هستند و آنتن خودشان را تیز میکنند تا ببینند مردم در چه حالی هستند.

تیپ شخصیتی ۲ ناسالم شهید زنده است دائم هلاک است و خودش قربانی . حرف دلش را آنطور که باید نمیزند دائم من من میکند و انتظار دارد دیگران بدانند حرف دلش چیست چون برای خودش ارزش قائل نیست تا نظرخود را با کسی درمیان بگذارد . همیشه کاری میکند که دیگران احساس کنند بدهکار او هستند. حسود است .

اگر کار خیری انجام دهد باید همه بدانند . بی دلیل و بیشتر از همه در اختیار همه قرار میگیرد.

باور پنهانی: من دوست داشتنی هستم اگر چه دیگران به آن اندازه که من دوستشان دارم دوستم ندارند و قدرم را نمی دانند.

به دنبال موفقیت هستند ،اعتماد به نفس بالائی دارند،هدف گرا و کاردانند،توان بالائی در روابط اجتماعی دارند،می توانند دروغگو باشند ،بی احساس باشند زیادی پر کار و کم حوصله باشند و از این می ترسند که اگر موفق نباشند بیهوده و بی ارزشند

نیاز این افرد این است که دائم کارائی داشته باشند و از شکست بیزار هستند.

تیپ شخصیتی ۳ سالم خوش بین هستند . اعتماد به نفس دارند . دائم مفید و کارا هستند . دائم در حال یادگیری چیزهای جدید هستند . برای مسائل راه حل جدید پیدا میکنند . اهل خیالبافی نیستند.  

تیپ شخصیتی ۳ ناسالم فریبکار هستند . خودشیفته هستند . متظاهرند . پوچ و توخالی اند . بی محور و بی باور هستند .همه چیزشان مصنوعی است .بدجنس هستند . کینه توز و بسیار رقابتی هستند.  

باور پنهانی: من فرد بسیار لایقی هستم و دیگران به من حسادت می کنند.

در مجموع خود را با همه متفاوت می دانند و از طرفی به عیوب شخصی خود بیش از دیگران آگاهند،ترسشان از اینست که ارزش فردی نداشته باشند،تنهائی را دوست ندارند و علاقمند به ارتباط با افرادی هستند که در کشان می کنند  در طول زندگی برای خود چند هویت می سازند.

انگیزه این افراد در زندگی این است که دیگران احساسات آن ها را بفهمند و در جستجوی درون خودشان و معنای بودنشان هستند . میزان گرایش به مواد مخدر در این افراد بالاست.

تیپ شخصیتی ۴ سالم: گرم و خیلی انسان دوست هستند . نیکوکار هستند . یک بینش درونی یا چشم سومی دارند .خودشان را زیبا بیان میکنند مثل شاعران طراز اول . خلاق هستند . از دیگران حمایت میکنند و بسیار پاک سرشت هستند .

تیپ شخصیتی ۴ ناسالم: دپرس هستند . از دنیا طلبکارند . خیلی مواظب خود هستند . مظنون هستند به اینکه دیگران میخواهند در او رخنه کنند . دائم احساس گناه میکنند . زیادی اخلاقی هستند . در عالم خودشان هستند .کله شق اند . یک روز با شما خیلی گرم و مهربان یک روز نمیتوانید به آن ها نزدیک شوید .

باور پنهانی: من با دیگران خیلی متفاوتم و احساس می کنم در هیچ گروهی جای نمی گیرم.

 5- فکور

انسانهائی کنجکاو که فراگیری علم و دانش را با ارزش می دانند،به پژوهش علاقمندند و به دنبال استاد شدن در زمینه ای خاص هستند ،مشکل اصلی آنها نداشتن روابط شخصی سالم و عدم آگاهی از مسائل ضروری برای زندگیست و از اینکه ناتوان و بی مصرف و نالایق باشند می ترسند.

این افراد دایره المعارف متحرک هستند . به دنیا آمده اند که از سر از هر کاری دربیاورند .

تیپ شخصیتی ۵ سالم: ذهن تحلیل گرایانه دارند . دائم اطلاعات جمع آوری میکنند . حساس هستند . خردمند و حکیم هستند . خیلی واقع گرا هستند . ادراکش از دنیای محیطش خوب است . با خودش خوش است و از دنیا راضی است.

 تیپ شخصیتی ۵ ناسالم: نخوت روشنفکرانه دارند . خسیس هستند . خونگرم نیستند . دیگران را نقد میکنند . هیچکس رامهم نمیدانند . منفی باف هستند . از هر چیزی ایراد میگیرند .

باور پنهانی:من خیلی با هوشم و آنچه می فهمم دیگران نمی فهمند و در نتیجه قدر مرا نمی دانند.

 6- وفا خو و وفا جو

معمولا راهنمای درونی درستی ندارند و با ذهن و فکر بیگانه اند به همین دلیل به فرد یا عقیده یا فرقه ای خاص متوسل می شوند و بسیار به آن وفادارند ،وفادارند چون می ترسند حامی خود را از دست بدهند و در دفاع از عقیده اهل مبارزه اند .

این افراد در تمام عمرشان به این فکر میکنند که چه کسی وفادار ماند . این افراد با شک و تردید به همه چیز نگاه میکنند مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

تیپ شخصیتی ۶ سالم: وفادار و دوست داشتنی هستند . به دیگران اهمیت میدهند . خونگرم و مهربان هستند .انساندوست هستند و خوش سخن هستند . واقع بین هستند .به دیگران کمک میکنند.مسئولیت خود را به نحو احسن انجام می دهند .

تیپ شخصیتی ۶ ناسالم: دائم میخواهند مچ کسی را بگیرند . دائم مراقب و کنترل کننده هستند . غیر قابل پیش بینی هستند قضاوتی هستند یعنی دیگران را مورد قضاوت قرار میدهند . سوظن دارند . دائم در حالت تدافعی اند . خشک سر و خشک مغز اند. دائم خود تخریبی دارند و دیرجوش و دیر آشنایند.

باور پنهانی: من همیشه وظیفه خود را انجام می دهم و می توان روی من حساب کرد ولی دیگران قابل اعتماد نیستند.

 7- خوشخو و خوشگذران

به راههای متعددی می روند به دنبال هیجان و شور و شوق هستند،از این می ترسند که دچار محرومیت شوند و رنج بکشند،دائم به دنبال تجربه های جدید و لذت بخشند و از این شاخه به آن شاخه می پرند.

هدف این افراد در زندگی فقط خوشگذراندن و لذت بردن است .

تیپ شخصیتی ۷ سالم: خوش گذران اند. خیلی فی البداهه هستند . ذهن این افراد میتواند چیزهای مختلف را تصویرسازی کند . خیلی سوداور هستند . اعتماد به نفس بالا دارند . خیلی زود دیگران را میبخشند . تند و تیزاند . به همه چیز علاقه دارند . دل از همه میبرند . شیرین رفتار و شیرین بیان اند .کنجکاو هستند .

تیپ شخصیتی ۷ ناسالم: خودشیفته اند . بی فکر کار میکنند . به چیزی تمرکز ندارند . فکر و ذهنشان میپرد . عصیان گرهستند . انضباط ندارند. میخواهد همه چیز را به تملک خودش دربیاورند . حالت شیدایی دارند.خود تخریبی دارند و بخاطر همین قمار و اعتیاد بین افرادی با این تیپ شخصیتی بالاست .بی قرار هستند.

 باور پنهان:من معمولا خوشحالم اما خوشحالتر خواهم بود چنانکه همه چیزهائی که می خواهم بدست آورم.

 8- رهبر و مدیر

معمولا واکنشهای تند و پر قدرت نشان می دهند،نمی گذارند  محیط زندگی روی آنها کنترل داشته باشد و انگیزه های غریزیشان قبل از حس شدن اجرا می شود،قدرت اجرائی و نیروی زندگی بالائی دارند و بسیار با اراده اند،می ترسند حقوقشان مورد تجاوز قرار گیرد و یا توسط دیگران کنترل شود .

بزرگترین هدف این افراد این است که به خودشان متکی باشند.

 

تیپ شخصیتی ۸ سالم: صراحت لهجه دارند . وفادار هستند . پرانرژی اند .متواضع هستند . وقتی مسئولیتی به آن ها داده شود به بهترین شکل آن را انجام می دهند وقتی زیر دستانی داشته باشند حامی ان هاخواهند بود . اعتماد به نفس بالایی دارند .

تیپ شخصیتی ۸ ناسالم: دیگران را کنترل میکنند . دنیا باید مطابق میل آن ها بچرخد . عصیان گر هستند . حساس نیستند و تحقیر شدن ، شکستن غرور و تحقیر شدن دیگران برایشان مهم نیست . سلطه جو هستند . کمی سو ظن دارند . پرخاشجو هستند و دیگران را راحت استثمار میکنند .  

باور پنهانی:من فردی مبارز هستم و برای حفظ امنیت نباید اجازه بدهم دیگران از من سوء استفاده کنند.

 9- صلح جو

به دنبال ثبات درونی اند،صلح می خواهند و برای ایجاد صلح خود را به وقایع اطراف محدود می کنند و به دنبال تضادها نیستند،از نظر آنها از دست دادن وضع موجود جدائی و نیستی است.

این افراد میخواهند روی هر چیزی ماله بکشند . برای اینکه تشنجی پیش نیاید با همه موافق هستند و همیشه سعی دارند روی هر مشکلی ماله بکشند بنابراین با مشکلات روبرو نمیشوند . تلاش این تیپ این است که ارامش به هر قیمتی حفظ شود .

تیپ شخصیتی ۹ سالم: افرادی بسیار مطبوع و مطلوب و خوش بین هستند . با خودشان در صلح و آشتی به سرمیبرند . سخاوتمند هستند . صبور هستند و گوش شنوا دارند . دیپلماتیک هستند و ذهن بسیار بازی دارند و با دیگران هم حسی دارند .

تیپ شخصیتی ۹ ناسالم: بیشتر اوقات مات و مبهوت هستند . نمیخواهند درگیر چیزی شوند چون قدرت و مهارت حل کردن ندارند . همیشه فراموشی دارند . حالت بی تفاوتی دارند . وسواس دارند به اینکه همه با هم آشتی باشند . یک حالت بی حسی دارند . آب زیر کاه هستند . قضاوتی هستند.و کسی نمیداند او چه میخواهد و با چه چیزی خوشحال میشود .

 باور پنهانی:من از شرایط موجود راضیم اگر چه دیگران اصرار دارند خود را تغییر دهم.

اینیاگرام می تواند برای هر شخصی بسیار مفید باشد از این لحاظ که شناخت فردی را به ارمغان می آورد. اینیاگرام همچون آینه ای عمل می کند که می تواند ویژگیهای شخصیتی ما را که در حالت طبیعی به چشم نمی آیند آشکار کند . زیرا بیشتر اوقات افراد طبق عادت هایشان رفتار می کنند، مانند زمانی که افراد در حالت پرواز خودکار یا رانندگی خودکار قرار می گیرند .

معمولا این روند باعث می شود افراد بر اساس تیپ شخصیتیشان تعامل مناسبی در طول زندگی خود داشته باشند، اما هنگامی که عادت ها و روندهای روتین زندگی افراد شکسته می شوند یا فشار روانی در زندگی شان بیش از حد زیاد می شود، روش معمول اداره زندگی آدم ها نیز شکسته می شود و یا دچار نقص عملکرد می گردد.

شناخت صحیح الگوهای عادتی مان، اینکه چه کارهایی انجام می دهیم، چرا این کارها را انجام می دهیم و اینکه انجام این کارها به چه قیمتی تمام می شود، کلید رهاسازی شماست.

اگر تیپ شخصیت خود را دقیقا بشناسید می توانید نفس حقیقی تان را ببینید و متوجه شوید دقیقاً از صبح تا شب چه می کنید. با این افزایش خود آگاهی، همچنین، می توانید جلوی رفتارهای منفی و خطرناک خود را بگیرید.

هنگامیکه تعادل واقعی در ساختار شخصیت ایجاد شود، اینیاگرام می تواند به ما کمک کند تا خود را در جهت ویژگی های روحی روانی و عرفانی رفیع تر قرار دهیم .بوسیله ویژگی های خوبی که هر یک از تیپ های شخصیتی به وفور دارا هستند. ازین رو، در بالاترین حد، اینیاگرام مارا دعوت می کند تا نگاهی عمیق به رمز و راز هویت حقیقی مان بیاندازیم. آشکار می کند که ما شخصیتمان نیستیم، بلکه فراتر از آن هستیم .

تاریخچه اینیا گرام :

انیاگرام تکنیکی باستانی برای طبقه‌بندی انواع شخصیت است که نقطه‌ی شروع آن به دست‌کم 2500 سال قبل باز می‌گردد. گفته می‌شود که سرچشمه‌ی آن در سرزمین خاور و نزد صوفی مسلکان بوده است، اما اولین‌بار عارفی ارمنی تبار به نام جرج ایوانویچ گرجیف بود که به این مکتب انسجام و سرو سامان داد.

جالب است بدانیم که گرجیف در سلسله مقالات خود تحت عنوان راه چهارم، بخشی از چشمه‌ی جوشان دانش خویش را مدیون ملاقاتها و دوستیهایش با مریدان مولانا در صوفی‌کده‌ها و خانقاه‌های ایران و خطه‌ی خراسان می‌داند.